Een bijna verborgen parel in hartje Middelburg

In het hart van de stad Middelburg zijn de Engelse Kerk en het Simpelhuys te vinden. Vlak achter het monumentale oude stadhuis ligt wat nu het Stadsklooster Simpelhuys heet: een oud, karakteristiek pand met een rijke historie, een bijna verborgen parel die de status van rijksmonument heeft..

De Engelse Kerk verrees tussen 1471 en 1484 als kapel van het in 1471 gestichte Cellebroederklooster in Middelburg. Het bedehuis is daarmee een van de oudste kerkgebouwen van Middelburg. De orde van de Cellebroeders, ook bekend als cellieten, lollarden, armenbroeders of Zwarte Broeder Orde naar de kleur van hun habijt, is gesticht in de 13^e eeuw. Zij richtten in 1870 de Congregatio Fratrum Alexianorum Cellitarum (kortweg de broeders Alexianen) op, een religieuze congregatie van ziekenbroeders.

Reformatie

Het klooster werd tijdens de Reformatie in 1592 opgeheven en ingericht als tapijtwerkplaats, waar in opdracht van de Zeeuwse Staten het merendeel van de beroemde gobelins werd vervaardigd. In 1629 werd de kapel aan de Engelse Gemeente geschonken en door hen als kerk in gebruik genomen. Bij het opheffen van de Engelse Gemeente in 1921 is de kerk overgedragen aan de Hervormde Gemeente maar bleef de benaming Engelse kerk behouden.

Krankzinnigengesticht

In 1611 is een deel van het klooster als krankzinnigengesticht (simpelhuis) ingericht. Boven  bevindt zich nog een oude houten wand met originele deuren, met daaronder de toegang tot een cel waarin ‘geesteszieken’ werden gehuisvest. Een van de taken van de cellebroeders was het verplegen van deze psychiatrische patiënten. Verder waren zij de officiële instantie die begrafenissen uitvoerden, juist van mensen die niemand meer durfde aan te raken, de slachtoffers van de pest. Na de Reformatie is het complex in gebruik geweest als seculiere instelling voor psychiatrische zorg en als soepkokerij voor de armen. Aan de gaarkeukenperiode herinnert nog een gedenksteen.

Van het voormalige klooster is een deel overgebleven dat toegankelijk is via de deur naast de kerkdeur. De entree van het Simpelhuys heeft zwaar getraliede daglichtopeningen.

Bombardement van Middelburg

Nadat het kerkgebouw van de Waalse Kerk (of Fransche Kerk) aan de Sint-Pieterstraat op 17 mei 1940 werd vernietigd bij het Bombardement op Middelburg, ging deze gemeente in de Engelse kerk diensten houden. In 1953 verkaste de gemeente naar de doopsgezinde kerk. Sinds 2011 huurt de gemeente opnieuw de Engelse kerk, vandaar ook wel de huidige benaming Église Wallonne ofwel Waalse kerk.

Bouwstijl

De Engelse kerk is een eenbeukige kerk, gebouwd met baksteen. De omlijstingen van de hoge puntboogvensters zijn van natuursteen. Het poortje bevat een Tudorboog met daarboven een waterlijst met een driedelig venster dat wordt bekroond met een kielboog met kruisbloem. De kansel stamt uit de 17^e eeuw.

Orgel

Het sfeervolle bedehuis, dat een populaire trouwlocatie is, bevat een fraai orgel dat in 1761 is vervaardigd door orgel- en klavecimbelbouwer Gerard Steevens uit Den Haag. De collecte voor de aankoop van een orgel bracht in 1759 zoveel op, dat zonder uitstel tot aanbesteding kon worden overgegaan. Op 17 februari 1760 sloot de kerkenraad van de Engelse gemeente een contract met Steevens voor de bouw van een orgel van negen registers met bijbehorende kas voor een bedrag van 1650 gulden en een verering van 25 gulden. Timmerman Laurens van de Woesteijne kreeg opdracht voor de bouw van het oksaal. Het orgel werd op 6 september 1761 in gebruik genomen.

In 1956 werd het orgel samen met de kerk gerestaureerd, waarbij het van de absis aan de westzijde werd verplaatst naar de galerij boven de consistoriekamer en het portaal.

Stadsklooster Simpelhuys

Tegenwoordig is het complex aan de Simpelhuisstraat bekend als Stadsklooster Simpelhuys. Het Stadsklooster opende in mei 2022, na een jarenlange aanloop, als plek voor rust, stilte en bezinning in de Kapel, én van gastvrijheid voor een luisterend oor of een goed gesprek in de Huyskamer. Er zijn vespervieringen in de Kapel en er worden monastieke, culturele en sociaal-maatschappelijke activiteiten ontplooid. Daarmee wordt teruggegrepen naar de oorspronkelijke waarden zoals de Cellebroeders die eens in de praktijk brachten: zorg en aandacht voor de medemens.

 

Foto’s: © Stadsklooster Simpelhuys

Bronnen: Staatspareltjes, Orgels in Zeeland, Wikipedia, TarquiniusNoYoN

Smijt het in de regenput!

Het avondmaalszilver uit de Waalse kerk aan de Sint Pieterstraat werd in 1940 wél gered van verwoesting. Het verhaal gaat dat koster Nicolaas de Jong, de juwelier die naast de kerk woonde, op de beruchte 17^e mei 1940 aan notaris Van der Harst, tevens secretaris van de kerkenraad van de Waalse Kerk, vroeg wat hij moest doen met het kostbare zilver. ‘Smijt het in de regenput!’ was het advies van de notaris. Dat deed koster/juwelier De Jong dan ook en hij stopte het kostbare antieke zilver haastig in kussenslopen en gooide ze in een van de regenputten, die tegen de kerkmuur waren gemetseld. Daaronder zaten enorme waterkelders, waarin het regenwater van het grote kerkdak werd opgevangen. In de diepte van de gewelfde cysterne lag de schat onder water veilig voor het bombardement en het verwoestende vuur. De Franse kerk ging in vlammen op, evenals het huis van de koster.

Na het bombardement werd de waterput leeggepompt, waarna de antieke kannen, schalen en bokalen weer konden worden opgevist. Ze werden in de 18^e eeuw gemaakt door zilversmeden Jan de Bonte, Cornelis Blauwbeen, Lodewijk Potmans en Phullipus Prié en zijn tegenwoordig in het Zeeuws Museum te bewonderen.